top of page

HISTORIA PRACUJĄCEGO BORDER COLLIE


HISTORIA PRACUJĄCEGO BORDER COLLIE

Wieki przed rewolucją przemysłową, brytyjski majątek był budowany na wełnie. Owce były pędzone przez człowieka od neolitu (charakterystyczne dla epoki były stałe osady, hodowla zwierząt i uprawa roślin) i prawdopodobnie owczarki również były związane z neolitem. Do Wlk. Brytanii psy pasterskie zostały sprowadzone przez Rzymian, podobnie było z owcami. Johannes Caius (1510-1573), lekarz pracujący na dworze elżbietańskim, wspomina „psy pasterzy”. Jego książka „De Canibus Britannicus”, w rzeczywistości może być najwcześniejszym źródłem o tym, jak pracowały brytyjskie owczarki. Prawdą jest jednak, że psem, którego opisywał mógł być jakikolwiek collie, możliwe, że jakikolwiek pies pasterski. W jego słowach brakowało opisu cech, które jednoznacznie zdefiniowałyby border collie: cicha praca „okiem”, aby kontrolować owce, przyczajone skradanie, szerokie, okrążające obiegnięcie aby zebrać stado. Nie jest to powiedziane, że taki typ psa nie istniał przed XVIII wiekiem, ale niewiele było o tym zapisów; oraz jako rasa, border collie jeszcze nie powstały.

W Szkocji, kiedy rozpoczęła się gospodarka owczarska, owczarek stał się absolutnie niezbędny. James Hogg (1772-1835), pasterz i poeta z doliny Ettrick w granicach Szkocji pisze:

Bez owczarka górzysta kraina Anglii i Szkocji nie byłaby warta sześciopensówki. Wymagałoby to więcej pracy, aby kierować stadem owiec i doprowadzić je na rynek, niż byłyby warte zyski z ich utrzymania.

W przeszłości owczarki były bardziej zróżnicowane niż obecnie. Było tak wiele typów pracującego psa, jak wiele było różnych typów owiec. Większość brytyjskich typów psów pasterskich wymarło. Niektóre zniknęły wraz z potrzebą wyspecjalizowanych umiejętności do pracy. Inne zniknęły, kiedy owce i bydło przestały być doprowadzane na rynek, zamiast tego były przewożone koleją lub ciężarówkami, eliminując potrzebę silnego pędzącego psa zdolnego do ruszenia wielkich stad na długie dystanse.

W Australii i Nowej Zelandii oraz w niektórych częściach Stanów Zjednoczonych, gdzie wciąż istnieją ogromne stada owiec i czasem wyjątkowe warunki, wyspecjalizowane typy owczarków rozwinęły się i wciąż są użytkowane – heelerschwytające bydło za pęcinę, bez wyrządzania szkody zwierzęciu, psy oszczekujące, psy zdolne do chodzenia po grzbietach ściśniętych ze sobą owiec lub do pędzenia je na długie dystanse. Ale w Wielkiej Brytanii i również w pewnych częściach Stanów Zjednoczonych, border collie stał się dominującym owczarkiem.

Psy podobne do border collie mogły istnieć już wieki temu. Stare obrazy i litografie ukazują pasterskiego psa podobnego do border collie. Jednakże Sheila Grew w swojej książce Key Dogs from the Border Collie Family, Vol. II (1985), pisze:

100 lat temu wiele pracujących collie było twardymi, silnymi… psami, trudnymi do kontrolowania i ostrymi dla inwentarza; ale ich …instynkt, …koncentracja i wielka władza… nad owcami lub bydłem była bardzo użyteczną zdolnością i wydawało się, że warto spróbować znaleźć łagodniejszy typ pracującego collie do skrzyżowania z nimi.

Grew pisze, że gospodarz z Nortumbrii, Adam Telfer, odniósł sukces w znalezieniu odpowiedniego połączenia tych dwóch typów psa w 1894. Border collie jakie znamy dziś pochodzą właśnie od tego psa o imieniu Hemp 9 (znanego jako Old Hemp).

​Old Hemp jest uważany za protoplastę rasy border collie. Powodem, dla którego nie jest on pierwszym psem w księgach hodowlanych ISDS, jest to, że został dodany po tym jak otwarto księgi i pierwsze numery zostały już rozdzielone.

​JAKI JEST BORDER COLLIE​

Border collie jest zdefiniowany przez jego styl pracy. Psy pasterskie są hodowane na zdolność pracy, a genetyka jest najważniejszym czynnikiem w determinowaniu cech odpowiedzialnych za te zdolności. Każda rasa pasterska ma nieco inne zachowanie podczas pracy w zależności od tego, czego potrzebował pasterz w czasie, kiedy rasa się rozwijała. Jest to charakterystyka pracy rasy, która zasadniczo odróżnia ją od innych ras.

​Sheila Grew opisuje border collie jako typ psów pasterskich rozwinięty przez pasterzy i hodowców owiec w ciągu ostatnich stu lat, czyli od drugiej połowy XIX wieku. Pisze, że charakteryzuje się zdolnością do ruszenia dużych lub małych stad owiec w cichy, kontrolowany sposób w całkowitej współpracy z jego przewodnikiem. Najbardziej użyteczną zaletą posiadaną przez te pracujące border collie była siła „oka”, umiejętność do kontrolowania owiec przez wpatrywanie się w nie w stały i opanowany sposób.​​​

Psy z odpowiednią ilością „oka” potrafią utrzymać owce zebrane w grupę podczas prowadzenia ich i uniknąć w ten sposób nadmiernego flankowania i biegania od jednej do drugiej strony. To z kolei utrzymuje owce spokojniejsze i mniej zmęczone.

„Był powszechnie znany jako pracujący collie, aby odróżnić go od rozwijającego się wystawowego (lassie) typu collie, który zaczął rozkwitać od 1860, gdy odbyła się pierwsza wystawa psów w New Castle obejmująca farmerskie collie.”

„Pracujący collie został wyhodowany tylko w jednym celu w tamtym czasie – do pracy”

Border collie jest typem psów pasterskich zdefiniowanym przez poniższe kryteria. Wyhodowana do pracy zarówno na wzgórzach i trialach, border collie jako rasa, nie pojawiła się aż do 1906, kiedy zostało utworzone International Sheep Dog Society (ISDS) i otwarto księgi hodowlane.

CECHY, KTÓRE CZYNIĄ PSA PASTERSKIEGO BORDER COLLIE

Umiejętność „Zbierania” Hodowane na górskie warunki, border collie są znakomite jeśli chodzi o pracę z owcami. W odróżnieniu od „specjalistów” z przeszłości, border collie jest w stanie wykonać różnorodne zadania. Rodzi się z instynktem do „zgromadzenia” owiec i przyprowadzania ich do pasterza; ta cecha czyni go najbardziej użytecznym na wzgórzach. W Szkocji, gdzie owce spędzają znaczną część roku szeroko rozproszone na wysokich pastwiskach, pies musi być w stanie krążyć wokół i zebrać całe stado na rutynowe zabiegi, takie jak kąpanie czy strzyżenie. Na trialach „zbieranie” jest podzielone na trzy części, pierwszą jest „outrun”. Pies zostaje wysłany przez pasterza lub przewodnika, aby zgromadzić owce. Pies zatacza szeroki okrąg wokół stada tak, aby „zebrać” wszystkie owce. Na trialach będzie tylko kilka owiec, ale na wzgórzach może to być całe stado liczące setki owiec, które trzeba zgromadzić. Ten szeroki okrąg jest nazywany „outrunem”. Kierunek (zgodnie z ruchem wskazówek zegara lub przeciwnie do ruchu) jest określany przez przewodnika i zależy od terenu, rozmieszczenia owiec oraz od tego, co handler wie o mocnych i słabych stronach psa (np. niektóre psy bardziej naturalnie biegną jednym kierunku niż w drugim). Podczas, gdy różni przewodnicy używają różnych komend kierunkowych, najczęściej używane są „come-bye!” na obiegnięcie w prawo, „way to me/away” na obiegnięcie w lewo. Druga część „zbierania” nazywana jest „lift”. Pies zawraca z tyłu stada (ustawiając się na godzinie 12 względem przewodnika) i stado zaczyna poruszać się w kierunku przewodnika. Ostatnia trzecia część „zbierania”, gdzie pies przyprowadza stado do przewodnika, nazywana jest „fetch”. Na trialach te trzy części mogą być rozróżniane, ale na wzgórzu, zwłaszcza w trudnym terenie, będą prawdopodobnie nierozróżnialne.

„Oko” Border collie kontroluje owce za pomocą „oka”, co ma wyraźne znaczenie w odniesieniu do intensywności skupienia na owcach, jakie pokazuje pies. Owce są „utrzymywane” przez siłę oka psa i o psie, który posiada tę cechę dobrze rozwiniętą mówi się „o silnym oku”. Cecha ta pozwala psu na ciche i spokojne ruszenie owiec. Jest prawdopodobne, że psy o takim zachowaniu istniały wcześnie u pracujących collie i ponieważ to jest użyteczne zachowanie, z tego powodu były wybierane. Oko jest jednym z najbardziej wyróżniających instynktownych zachowań border collie jako psa pasterskiego.

​„Przyczajanie” Border collie ma tendencję do przyczajania się – wyciąga swoje przednie łapy i obniża klatkę piersiową do podłoża, pozostając stale wpatrzony na owce, co jest podobne do pozycji drapieżnika. Psy były hodowane na przyczajenie i silne oko przez wiele lat, ale teraz niektóre są hodowane lub szkolone aby zostawać na bardziej wyprostowanych łapach, tak, że w razie potrzeby są gotowe szybko się ruszyć. Jednak nawet stojąc na nogach, border collie wciąż przyczaja się do przodu i ma charakterystyczny wygląd drapieżnika. Ta kombinacja zachowań rzeczywiście przypomina polującego drapieżnika, skradającego się do swojej ofiary, a instynkt pasterski jest często opisywany jako zmodyfikowany „popęd łupu”. Jakiś czas temu wybierane były psy, które mogą zatrzymać swój instynkt do zabijania.​​​

„Inteligencja” Inteligencja u zwierzęcia, które nie potrafi mówić jest trudna do zdefiniowania. Border collie jest zwykle uważany za inteligentnego psa. Stanley Coren (The Intelligence of Dogs, 2005) opisuje inteligencję border collie jako „możliwość do wyszkolenia”, ale pasterze mieli inną definicję. Dla nich inteligencja oznaczała psa, który potrafi myśleć samodzielnie. Border collie były często wysyłane na ogromne dystanse, aby przyprowadzić rozproszone stada. Ponieważ psy często musiały pracować z dala od ich przewodników, border collie musiały być inteligentne, jak również niezależne. Polegano na tym, że poradzą sobie z nietypowymi sytuacjami bez pomocy pasterza. Opowieści obfitują w to jak różnorodnie owczarki radziły sobie same w takich przypadkach.

Border collie można nauczyć paść różne zwierzęta. Wiele będzie naturalnie paść cokolwiek, co się porusza: kaczki, kury, owce, koty, samochody i dzieci. Wszechstronność umożliwia im również wyróżnianie się w innych dziedzinach, niż pasterstwo i triale; istnieje dziś wiele border collie wygrywających zawody Obedience, Agility i Flyball.

„THE HISTORY OF THE WORKING BORDER COLLIE” BY CAROLE PRESBERG

THE BORDER COLLIE MUSEUM HTTP://WWW.BORDERCOLLIEMUSEUM.ORG/ TŁUMACZENIE KASIA JAKUBCZYK

Wyróżnione posty
Ostatnie posty
Archiwum
Wyszukaj wg tagów
Nie ma jeszcze tagów.
Podążaj za nami
  • Facebook Basic Square
  • Twitter Basic Square
  • Google+ Basic Square
bottom of page