Pochodzenie border collie

Przez wieki psy były używane, aby pomóc pasterzom zaganiać ich bydło i owce.

Border collie pochodzą z w Northumberland na szkocko-angielskiej granicy. Największą pasją większości border collie jest zaganianie stada owiec. Ale także agility, flyball, obedience – w sportach kynologicznych znaleźć można najlepsze psy. Podobnie wśród psów przewodników, wyścigach psich zaprzęgów, w policji i obronie, na ringach wystawowych również można znaleźć tego wspaniałego psa.

Koncepcja „czystości rasowej” nie pojawiła się aż do XIX wieku. Wcześniej ludzie hodowali psy dla własnych potrzeb. Jeśli szczenięta miały podwójne przeznaczenie i mogły zarówno polować i zaganiać, było to bardziej korzystne.

Psy nie były kastrowane ani sterylizowane, zapewne wiele mogło biegać luzem. Dlatego rasy były mieszane zarówno według wyborów właścicieli jak i samych psów. Nawet po utworzeniu ISDS, w księdze hodowlanej border collie nadal były dopisywane nowe psy, jeśli tylko mogły udowodnić swoje zdolności do pracy. Jakość pracy psa była zawsze ważniejsza niż czystość genetyczna. Nie mamy zapisów wszystkich psów, które weszły do stowarzyszenia współczesnych border collie, ale możemy wyciągnąć pewne wnioski z cech genetycznych które nadal są obecne w rasie.

W średniowieczu został wyhodowany typ spaniela, przodek niektórych współczesnych spanieli, który mógł naturalnie podkradać się do zlokalizowanej zwierzyny. Myśliwi nie posiadali precyzyjnej broni do zestrzelenia z odległości małych ptaków; mogli zarzucić siatkę na ptaki i skradającego się do nich psa. Przyczajanie się border ollie prawdopodobnie wywodzi się od tego instynkt do podkradania. Kiedykolwiek widzieliście wzór umaszczenia springer spanieli? On także jest wciąż obecny u border collie.

Z takim zachowaniem rozwinął się później setter lub pointer. Instynkt myśliwski prymitywnego psa został zahamowany, pies mógł się zatrzymać, nie podchodzić i wskazać swoją ofiarę zamiast ją atakować. Jest mała wątpliwość, że takie jest pochodzenie „oka” u border collie. Pies o silnym oku, który odmawia wstania i ruszenia owiec nie różni się niczym od psa na ptaki, który „zatrzymał się w punkcie”. U psa myśliwskiego jest to zaleta, u owczarka idzie to za daleko. Jest to ta sama reakcja. Początkowe krzyżowanie psa na ptaki/owczarka mogło być przypadkowe, mogło też być poszukiwaniem wszechstronnego psa. Niezależnie od powodu, to zachowanie dodane do owczarka utworzyło lepszego psa pracującego – takiego, który był bardziej skuteczny i łatwiejszy przy owcach od starego typu, który prawdopodobnie ruszał owce przez oszczekanie i podgryzanie.

Wiemy, że gordon setter powstał, kiedy książę Gordon rozmnożył swojego dobrze wystawiającego psa z dobrze zaganiającą suką swojego pasterza na początku lat 1700. Dlaczego miałby to zrobić? Historia mówi, że zaganiająca suka była już doskonałym psem myśliwskim, pasterz odmówił jej sprzedaży, więc książę mógł jedynie ją rozmnożyć i zadowolić się jej szczeniętami.

W podobny sposób, greyhound i whippet były krzyżowane z collie. Jeśli greyhound był szybszy niż owczarek, suka była rozmnażana z owczarkiem i szczenięta były szybszymi owczarkami niż ich rodzic. Mogły być również bardziej inteligentne i mieć większą wytrzymałość niż chart. (Taka procedura wciąż istniała, kiedy ojciec Glyna Jonesa odchowywał i szkolił border collie w Walii). Te zmieszane psy były nazywane lurcherami, a wiele z ich potomków skończyło jako zarejestrowane border collie. Jeden z najczęstszych typów uszu u współczesnych border collie wyraźnie podchodzi od charta.

Nawet w rejestrze ISDS można zidentyfikować dodanie do rasy psów bearded collie. Najbardziej znana jest Maddie (wł. S.E. Batty), wyhodowana przez wielkiego W.B. Telfera, która nosiła nr 8 w rejestracji ISDS. Jest ona pra pra prababcią Capa (3036), znanego jako Wartime Cap, który pojawia się w tak wielu rodowodach współczesnych border collie.

Border collie jest rasą w której selekcja była prowadzona na jakość pracy, wydajność, pożytek dla pasterza i rolnika. Zachowuje wizualne cechy wszystkich swoich przodków, a każde szczenię, które się rodzi jest wspaniałą niespodzianką, osobnikiem, który może wyglądać jak jego matka i/lub jego ojciec, albo pies, którego nikt wcześniej nie widział.

Border collie i ring wystawowy

Wiele triali włączając pierwszy w 1873 roku, po skończonych przebiegach miało konkurs „typu”, który był w istocie tym, co dziś nazywamy wystawą psów rasowych. Oceniano tam psy pod kątem budowy fizycznej, aby określić, jaka najlepiej nadaje się do wykonywania pracy owczarka. Rolnicy i pasterze, którzy uczestniczyli w pierwszych trialach i konkursach typu przede wszystkim zajmowali się inwentarzem. Kobiety zaczęły angażować się w triale znacznie później. Jako opiekunom inwentarza, pasowała im idea oceniania budowy fizycznej zwierzęcia względem wzorca opartego na zadaniu, jakie zwierzę ma wykonywać: czy celem była produkcja wełny, mleka, czy pracy z inwentarzem.

Border collie były pokazywane na ringach wystawowych w Nowej Zelandii i Australii przez wiele lat zanim zostały ostatecznie uznane jako rasa w Wlk. Brytanii (1976) i Stanach Zjednoczonych (1995).

WCZESNE BRYTYJSKIE OWCZARKI

Brytyjskie pracujące colley z lat 1700 i 1800 pochodziły z łączenia psów Rzymian i wikingów, później także polskich owczarków nizinnych, a także niektórych odmian psów afrykańskich. Jak można się spodziewać, przekształciły się w coś zupełnie innego. Rozwinęły się psy, które były potrzebne farmerom w Wlk. Brytanii. W pewnym momencie niemal każde hrabstwo miało swój własny, odrębny typ owczarka (albo colley).

O czym ludzie często zapominają, istniało wiele różnych typów owczarków w Wlk. Brytanii. Wszystkie były nazywane collie, a właściwie „working colleys” jak mówiono w tamtym okresie.

Ponieważ populacja Wlk. Brytanii nie była tak mobilna jak dzisiaj, część z tych wczesnych odmian była rozlokowana na małych obszarach przez wiele pokoleń. Jednym z najbardziej znanych był typ Rutherford.

Rutherford sięga setek lat wstecz na wyżynach Szkocji i nie miał nic wspólnego z tworzeniem rasy border collie. Niektóre psy z rodziny Rutherford wywieziono do Australii i były tam rozmnażane z innymi owczarkami.

Wiele z tych typów (lub ras) owczarków przestało istnieć, takie jak Harlequin Collie, Welsh Grey Collie, Bob-Tailed Collie (zdjęcie po prawej), Rutherford North Country Collies, English Handy dog, Dorset Sheepdog (Old Downland Collie), Ban Dog, Highland Collie, Welsh Hillman (Fox Collies), itd. Dziś wciąż istnieją m. in. collie rough, bearded collie, owczarek szetlandzki, owczarek staroangielski.

Mówi się, że highland collie pozostawał całkiem czysty w swoim typie, aż Królowa Wiktoria zainteresowała się rasą i uczyniła ją popularną. Były to psy długowłose i mocno zbudowane. Pracowały z bydłem Highland i górskimi owcami. Zostało odnotowane, że highland collie miały podwójne wilcze pazury na tylnich łapach. Nawet dziś niektóre rodzą się z wilczymi pazurami. Na zdjęciu z lewej Królowa Wiktoria i Sharp, 1867.

OWCZARKI Z SUSSEX

Welsh Hillman był podobny do psów pracujących w Afryce Północnej i istnieją doniesienia, że pochodził właśnie stamtąd. Były podobne do psów używanych przez wczesnych Fenicjan i prawdopodobnie przywiezione przez Rzymian do Wlk. Brytanii wraz ze stadami owiec z Afryki Północnej.

Welsh Grey (z prawej) były znane jako szczególnie dobre w pracy z dużymi mobami i dzikimi kozami. Był również dorset sheepdog, który był silnym psem, o którym mówiono, że był wierny swojemu właścicielowi. Był one jedną z niewielu ras wystarczająco silnych, aby poradzić sobie z upartymi owcami z Portland, które były bardzo napastliwe i często atakowały psa.

Był też Smithfield (poniżej), te psy używano do pędzenia inwentarza na londyński rynek, do miejsca zwanego Smooth Field. W 1860 roku to miejsce zostało przebudowane i zmieniło nazwę na Smithfield Meat Market. Możliwe, że inna odmiana tych psów była nazywana „ban dogs”. Mówi się, że były źle traktowane przez swoich właścicieli i często pozostawiali je błąkające się po rynku.

Smithfield nadal jest użytkowany w Australii, głównie w Victorii i Tasmanii. Smithfield był psem o skróconym ogonie i być może pierwsze były tylko czarno-białe. Istotnie w książce Psy Australii stwierdzono, że były czarne z białą obwódką wokół szyi, która rozciągała się w dół na piersi psa. Były długowłose, o dużych zwisających uszach i ciężkim chodzie.

W 1862 roku odbyła się pierwsza wystawa psów rasowych w Australii, w Hobart w Tasmanii. Warto nadmienić, że pokazano tam jednego smithfield colley i jednego black&tan colley.

OWCZARKI Z DORSET (Old Downland Sheepdog)

Kolejny typ brytyjskich pracujących collie był nazywany laudies. Te psy były używane przez pasterzy na posiadłościach lorda Lonsdale. Był również owczarek irlandzki(poniżej), który przypominał stary typ szkockiego collie. Psy te były podobne w wielkości i typie do współczesnych border collie i były czarno-białe o szacie bardziej podobnej do szaty bearded collie.

Były również black&tan collie z Galway (z prawej). Głoszono, że ta odmiana psów była używana na wyspie Man i były nazywane „holding dogs”. Uważano, że black&tan collie zostały sprowadzone do Walii i północnej Szkocji przez wikingów oraz, że w Norwegii istnieją podobne psy nazywane „Moo dogs”, używane do pracy z bydłem i łosiem. Te odmiany koncentrowały się w Ross i Cromarty, brytyjscy autorzy donoszą, że są one przodkami kelpie.

Istniał nawet wyjątkowy typ pracujący nazywany McNab (z lewej), utworzony w USA w latach 1800. Pochodził z brytyjskiego typu pracujących collie, które Alexander McNab przedstawiał jako „fox collie” ze wzgórz Grampian w Szkocji. Miały stojące uszy, lekką budowę i sporadycznie występowało u nich brązowe umaszczenie. Krótka szata była szczególnie preferowana w kalifornijskich warunkach.

W artykule z 1894 roku Lulu McNab napisała, że te psy pracowały na posiadłości w Mendocino przez ponad 25 lat, co mogło oznaczać, że musiały być tam od początku lat 1860, kiedy Alexander McNab pierwszy raz osiedlił się w regionie. Lulu McNab odnosiła się do psów jako szkockich collie, które później stały się znane jako McNab.

Uważa się, że kilka innych amerykańskich ras jak owczarek angielski i owczarek australijski również rozwinęło się z brytyjskich pracujących collie. (Tak, obie te rasy, pomimo swojej nazwy powstały w Ameryce Północnej.)

Typ Northumbrian

U prawie wszystkich dzisiejszych border collie można prześledzić rodowód aż do psa znanego jako Old Hemp. Hemp urodził się w 1894, jego hodowcą i właścicielem był Adam Telfer, mieszkający w regionie Northumbrian w Anglii. Hemp urodził się z połączenia czarnej suki o silnym oku i powściągliwym temperamencie z czarnym trikolorem o słabym oku i miłym, towarzyskim usposobieniu. Hemp był silnym, żywym psem pracującym, który spłodził ponad 200 szczeniąt. Fizycznie Hemp był uosobieniem typu Northumbrian: średniej wielkości, długowłosy, o niewielkiej ilości białych znaczeń.

Typ Wiston Capa

Ten typ rozwinął się od psa J.M. Wilsona, Capa, poprzez wyjątkowego psa pracującego i reproduktora należącego do J. Richardsona, Wiston Capa. Również długowłose, te psy zazwyczaj były większe o dużych, masywnych głowach i z większą ilością białych znaczeń – tzw. znaczenia irlandzkie. Mają zazwyczaj ogromny naturalny outrun i uległe usposobienie.

Typ Napa

Spośród czterech typów border collie, typ Napa jest jedynym gładkowłosym. Nazwa pochodzi od psa o imieniu Whitehope Nap. Te psy są silne, szybkie i wydajne. Ich sierść jest krótka, ale ma podszerstek pełniący funkcję izolacji od zimna i gorąca. Wiele ma dłuższe nogi i krótsze korpusy, co czyni ich obrys bardziej kwadratowym, niż u innych typów. Ze względu na ich krótką szatę, szybkość i siłę, wielu Amerykanów wykorzystywało je do pracy z bydłem na dużych ranczach na południowym zachodzie.

Typ Tommiego Herdmana

Ostatni typ jest nazwany po wnuku Hempa, Tommy’m Herdmana. Trzy z czterech głównych linii hodowlanych wracają do Hempa poprzez Tommiego. Fizycznie Tommy był psem średniej wielkości, długowłosym trikolorem o mocnym kośćcu. Ten typ jest znany ze swojej dobrego charakteru, siły i nieustępliwości.